Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) nedir?
Zaman zaman geri dönüp ütünün fişinin çekilip çekilmediğini iki kez kontrol etmek veya mikroplarla temas etmekten endişe etmek, hatta arada sırada hoş olmayan, şiddetli bir düşünceye sahip olmak normaldir. Ancak obsesif kompulsif bozukluk (OKB) şikayetiniz var ise, obsesif düşünceler ve kompulsif davranışlar o kadar tüketici hale gelir ki günlük yaşamınıza müdahale eder.
Peki “obsesif ” nedir ?
Türk Dil Kurumuna göre ; kelimenin tam karşılığı “takıntılı” anlamına gelmektedir.
Peki “kompulsif” nedir ?
İngilizce “compulsive” kelimesinden dilimize yerleşmiş olan “kompulsif”; kendi iradesiyle kontrol edemediği davranışlarda bulunma eğilimi, zorlama, iradesi dışında bir şeyi yapmaya mecbur olma halidir.
Obsesif kompulsif bozukluk, kontrol edilemeyen, istenmeyen düşünceler ve gerçekleştirmek zorunda hissettiğiniz ritüelleştirilmiş, tekrarlayan davranışlarla karakterize bir anksiyete bozukluğudur. OKB’niz varsa, muhtemelen obsesif düşüncelerinizin ve kompulsif davranışlarınızın mantıksız olduğunu fark edersiniz , ama öyle bile olsa, onlara direnemez ve özgürleşemezsiniz.
Obsesif kompulsif bozukluk, beynin belirli bir düşünceye veya dürtüye takılıp kalmasına neden olur. Örneğin, evinizi yakmaktan korktuğunuz için sobanın gerçekten kapalı olduğundan emin olmak için 20 kez kontrol edebilirsiniz veya mikrop korkusuyla temizlenene kadar ellerinizi yıkayabilirsiniz. Bu tekrarlayan davranışları yapmaktan herhangi bir zevk almasanız da, takıntılı düşüncelerin yarattığı kaygı için geçici bir rahatlama sunabilirler.
Semptomlarınızı tetikleyen veya kötüleştiren veya alkol ve uyuşturucu ile kendi kendinize ilaç verme durumlarından kaçınmaya çalışabilirsiniz . Ancak takıntılarınızdan ve zorlamalarınızdan kaçış yokmuş gibi görünebilir. İstenmeyen düşüncelerden ve mantıksız dürtülerden kurtulmak ve düşüncelerinizin, eylemlerinizin kontrolünü yeniden kazanmak için yapabileceğiniz pek çok şey var.
takıntılar
Obsesif Kompulsif Bozukluk Obsesyonları ve Kompülsiyonları
Takıntılar, zihninizde tekrar tekrar meydana gelen istemsiz düşünceler, imgeler veya dürtülerdir. Bu fikirlere sahip olmak istemezsiniz ama onları durduramazsınız. Ne yazık ki, bu takıntılı düşünceler genellikle rahatsız edici ve dikkat dağıtıcıdır.
Zorunluluklar, tekrar tekrar harekete geçme dürtüsünü hissettiğiniz davranışlar veya ritüellerdir. Genellikle, takıntıları ortadan kaldırmak için zorlama yapılır. Örneğin, kirlenmekten korkuyorsanız, ayrıntılı temizlik ritüelleri geliştirebilirsiniz. Ancak, rahatlama asla sürmez. Aslında, takıntılı düşünceler genellikle daha güçlü bir şekilde geri gelir. Ve zorlayıcı ritüeller ve davranışlar, daha talepkar ve zaman alıcı hale geldikçe, genellikle kendiliğinden kaygıya neden olur. Bu obsesif komülsif bozukluğun kısır döngüsüdür.
Obsesif Kompulsif Bozukluğu olan çoğu insan aşağıdaki kategorilerden birine girer:
- Temizlikçiler; kirlenmeden korkar. Genellikle temizlik veya el yıkama zorunluluğu vardır.
- Kontrolcüler ; zarar veya tehlike ile ilişkilendirdikleri şeyleri (fırın kapalı, kapı kilitli vb.) tekrar tekrar kontrol eder.
- Şüpheli- günahkarlar ; her şey mükemmel değilse veya doğru yapılmazsa korkunç bir şey olacağından veya cezalandırılacağından korkarlar.
- Düzenleyiciler ; düzen ve simetriye takıntılıdır. Belirli sayılar, renkler veya düzenlemeler hakkında batıl inançları olabilir.
- İstifçiler ; bir şeyi atarlarsa kötü bir şey olacağından korkarlar. İhtiyaç duymadıkları veya kullanmadıkları şeyleri dürtüsel olarak istiflerler. Ayrıca depresyon, kompulsif satın alma, kleptomani, cilt yolma veya tik bozuklukları gibi başka bozukluklardan da muzdarip olabilirler.
Obsesif Kompulsif Bozukluk İle İlgili İstifçilik mi yoksa İstifçilik Bozukluğu mu?
İstifçilik OKB’nin zorlamalarıyla ilişkili olsa da, ayrı bir koşul olan İstifçilik Bozukluğunun bir işareti de olabilir. Temel ayrım, OKB’nin bir belirtisi olarak istiflemenin genellikle istenmeyen ve çok üzücü olmasıdır. Bir OKB istifçisi olarak, sakladığınız eşyalarınızdan hiç zevk almazsınız ve herhangi bir parasal veya duygusal değeri olmayan, işe yaramaz veya olağan dışı öğeleri biriktirme olasılığınız daha yüksektir. Örneğin eski gazeteler, çürümüş yiyecekler veya kırık nesneler.
“İstifçilik Bozukluğunda” ise, mülk edinme, basitçe bir zorlamayı tatmin etmekten ziyade zevk sağlar. Tahakkuk ettirdiğiniz eşyaların, en azından sizin için bazı içsel veya duygusal değere sahip olma olasılığı daha yüksektir. Çoğu zaman, gelecekte bir zaman yararlı olacağına inandığınız için eşyalara tutunacaksınız. İstifçilik Bozukluğundaki sıkıntı, daha çok istifçiliğinizin sonuçlarından (dağınıklık ve güvensiz ortam) ve mal varlığınızı elden çıkarma kaygısından kaynaklanıyor.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Belirti ve Semptomları
Sadece obsesif düşünceleriniz olması veya kompulsif davranışlar sergilemeniz, obsesif kompülsif bozukluğunuz olduğu anlamına gelmez. OKB ile bu düşünceler ve davranışlar çok büyük sıkıntılara neden olur, çok fazla zaman alır (günde en az bir saat) ve günlük yaşamınızı ve ilişkilerinizi olumsuz yönde etkiler.
Obsesif kompulsif bozukluğu olan çoğu insanın hem obsesyonları hem de kompulsiyonları vardır, ancak bazı insanlar yalnızca birini veya diğerini yaşar.
Obsesif Kompulsif Bozukluktaki yaygın takıntılı düşünceler :
- Mikrop veya kir ile kirlenme veya başkalarını kirletme korkusu
- Kontrolü kaybetme, kendinize veya başkalarına zarar verme korkusu
- Müdahaleci, müstehcen veya şiddet içeren düşünceler ve resimler
- Dini veya ahlaki fikirlere aşırı odaklanma
- İhtiyaç duyabileceğiniz şeyleri kaybetme veya sahip olmama korkusu
- Düzen ve simetri: her şeyin “tam olarak” hizalanması gerektiği fikri
- Batıl inançlar; şanslı veya şanssız olduğu düşünülen bir şeye aşırı dikkat
Obsesif Kompulsif Bozukluktaki yaygın zorlayıcı davranışlar :
- Kilitler, aletler ve anahtarlar gibi şeylerin aşırı çift kontrolü
- Güvende olduklarından emin olmak için sevdiklerinizi tekrar tekrar kontrol etmek
- Kaygıyı azaltmak için sayma, dokunma, belirli kelimeleri tekrarlama veya başka anlamsız şeyler yapma
- Yıkamak veya temizlemek için çok zaman harcamak
- Bir şeyleri “aynen” sipariş etmek veya düzenlemek
- Aşırı dua etmek veya dini korkunun tetiklediği ritüellere katılmak
- Eski gazeteler veya boş yemek kapları gibi “hurda” biriktirme
Kendinizi güçsüz ve yalnız hissettiğinizde OKB daha da kötüleşebilir, bu nedenle güçlü bir destek sistemi oluşturmak önemlidir. Diğer insanlara ne kadar bağlı olursanız, kendinizi o kadar az savunmasız hissedersiniz. Ve endişeleriniz, dürtüleriniz hakkında anlayışlı bir kişiyle konuşmak bile onları daha az tehdit edici gösterebilir.
Obsesif Kompülsif Bozukluk Tedavisi
Takıntılar ve zorlamalar, hayatınızı sosyal izolasyon noktasına kadar tüketebilir. Buna karşılık, sosyal izolasyon, OKB belirtilerinizi kötüleştirecektir. Aile ve arkadaşlarla ilişki kurmaya yatırım yapmak önemlidir. Endişeleriniz ve dürtüleriniz hakkında yüz yüze konuşmak, onları daha az gerçek ve daha az tehdit edici hissettirebilir.
“Çaresiz bir şekilde istemediğimiz ,yanlış olduğunun farkında olduğumuz düşünceler ve dürtüler taşırız. Etrafımıza ve kendimize çok sıkıntı veririz .
Bu duygudan kaçabilmek için birtakım rahatlatıcı düşünce ve davranış geliştiririz. Ama bunların da hayatımızda sürekli hal alması bizi çok yorar ve rahatsız eder. Yaşaması çok zor bir durumdur. Hepimizin ufak tefek takıntıları(obsesif) ve kompülsif davranışları vardır. Sağlıklı olan insanlarda bile bu takıntıları yaşamak bazen yerine getirilmeyen kompülsif durumlarda kalmak huzursuzluk yaratırken OKB’li hastalarda bu durum artık en yaşanılmaz noktaya gelmektedir.
Yorgun, bıkmış, depresif ve çaresiz hissettirir. Yardıma gerçekten ihtiyaçları vardır. Çünkü yaşadıkları durumun tamamen farkındadırlar…
Çoğunlukla temizlik üzerine kurulu takıntılar geliştirseler de, cinsellik ve dini takıntılar da yüksektir. Bunun yanında çok çeşitli obsesyonlar da yaşanabilir. Çoğu zaman nedeni yakalamak kolay değildir. Hele yaşanılan stres kaynağı çok uzun zaman önce yaşanmış ve hatırlanmak bile istenmiyorsa. Bu hastalar düzelmeyi çok isteseler de bu yaşanmış anlarla yüzleşmeye cesaret edemezler. Özellikle temizlik takıntıları ve cinsellik takıntıları altında yaşanmış cinsel travmalar barındırıyorlarsa…. Hepsinde artık hayattan tat alamamak,anı yaşayamamak, Çevrelerindekileri üzdüğü için suçluluk hissetme duyguları ortaktır.”