Madde Bağımlılığı
Madde bağımlılığı; kötü sonuçlarına rağmen kontrol edilmesi güç olan, maddeyi arama ve kullanma süreci olarak tanımlanan kronik bir hastalıktır. Genelde ilk kez madde kullanan insanlar, bunu gönüllü olarak yapsa da sonraki kullanımlarda beynin fizyolojik bağımlılığı algılamasıyla, kişi kendini madde kullanımından uzaklaştıramaz.
Madde kullanımında tek bir faktörün etkisi yoktur. Aileden herhangi birinin madde kullanması, hamilelik sürecinde madde kullanılmış olması, gen faktörü, kişinin sosyal çevresi ya da gelişimsel faktörler de madde bağımlılığı için bir risk oluşturur. Çocukluk ve gençlik yaşlarında başlayan madde kullanımında, farklı psikolojik problemler de görülmektedir.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde daha çok görülen madde bağımlılığı, tedavi edilebilirliği açısından da önemlidir. Gelişmekte olan bir ülkedeki çoğu insan tedavi olamazken, gelişmiş ülkelerde tedavi imkanı bulan hastalar bağımlılıktan kurtulabilirler. Yine de düşük gelirli ülkelerde, madde kullanımının 25 yaştan önce başladığı görülmektedir.
Belirtileri
– Sinir sistemi bozulur.
– Kişi normal yaşantısından uzaklaşır.
– Kişinin çevreye uyumu zorlaşır.
– Kişi bunalıma kadar gidebilecek psikolojik açıdan zor bir süreç geçirir ve aileden uzaklaşır.
– Öğrenme, yargılama, karar verme, hafıza ve davranışlarında daha önce görülmeyen değişiklikler ortaya çıkar.
– Sıkıntılı veya gergin olma, maddeyi kullanmadığında kriz geçirme durumu olur.
– Eski arkadaşların yerini yenilerin alması.
– Duygu durumlarının çok hızlı değişmesi. Neşeliyken birden öfkelenme ya da tam tersi.
– Normalden fazla para harcamaya başlanması.
– Uyku düzeninde değişiklik olması.
– İnançsızlık, umutsuzluk ya da karamsarlık gibi duygularda artış.
– Gözlerde kızarıklık, şişlik ya da kişisel bakımına azalma.
Etkileri
– Kişi iradesine hakim olamaz hale gelir.
– Çevresel faktörlerin de etkisiyle suça karışabilir.
– İç organlara zarar verir ve bunlara bağlı diğer hastalıkların oluşumuna sebebiyet verir.
– Karın ağrısı, bulantı, kusma veya bağırsak problemlerine neden olur.
– Zehirlenme ya da ölüm ile sonuçlanabilir.
Tedavisi
Madde kullanımının kronik hale gelmesi, kullanılan maddenin beynin düşünme yetisini değiştirmesiyle ilgilidir. Beynin bu değişimi kalıcı olabilir. Bu nedenle, madde bağımlılığı tedavisi almış ya da madde bağımlılığını bırakmış kişiler, uzun yıllar bu maddeyi kullanmasalar dahi, her an maddeye geri dönme riskleri vardır. Çünkü bağımlılık yapan maddeler, beyni sadece psikolojik olarak değil fizyolojik olarak da etkilediğinden, tedavi aşaması daha uzun ve zor olacaktır.
Madde kullanımının bırakılması, diğer bağımlılıklara göre daha zor olduğu için mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır. Çünkü kişinin kendi iradesi, bu durumda yeterli olmayacaktır. Hastanın psiko-sosyal destek alması ve tedavi sürecine uyumluluk göstermesi, iyileşmesi bakımından büyük önem arz etmektedir. Tedavinin türü, kişinin kullandığı maddeye göre, kullandığı miktara ve süreye göre çeşitlilik gösterecektir.
Madde kullanan bir bireyin, madde kullandığı uzun bir süre anlaşılamayabilir. Bu yüzden en etkili yöntem, özellikle ergenlik aşamasında çocuğa bu konuda yeterince bilgi vermek ve çocuğu bu maddelerden uzak durması hususunda bilgilendirmektir.
Terapi ile herhangi bir maddeye bağımlı hale gelen bir kişinin, bir bağımlılığın üstesinden gelme olasılığı daha yüksektir. Bu süreçte çeşitli terapi türleri yardımcı olur. Özellikle, bilişsel davranışçı terapi ve motivasyonel görüşme terapisi. Kişinin değişim için ilhamına dayanan kişi merkezli bir terapi, bu alanda etkinlik göstermiştir. Bazen terapi, kendi kendine yardım grubuna katılan biri için tamamlayıcı bir destek biçimi sağlar. Aslında, bazı terapiler özellikle süreci kolaylaştırmaya yöneliktir.
İnsanlar bazen yasal sonuçlardan veya bağımlı kişinin ebeveyn olması durumunda Çocuk Koruma Hizmetlerinin katılımından dolayı, madde bağımlılığı için yardım aramaktan korkarlar. Bununla birlikte, madde bağımlılığı tedavisinde mahremiyet önemlidir. Yalnızca profesyonel etik kurallar tarafından değil, aynı zamanda yasalar tarafından da mahremiyet zorunlu kılınmıştır .