Astım Nedir ?
Astım, akciğerlere giden hava yollarının enflamatuar bir hastalığıdır. Nefes almayı zorlaştırır ve bazı fiziksel aktiviteleri güçleştirir. Hatta imkansız hale getirebilir. Astımı anlamak için, nefes aldığınızda ne olduğunu biraz anlamak gerekir. Normalde, aldığınız her nefeste hava burnunuzdan veya ağzınızdan geçerek boğazınıza ve solunum yollarınıza gider ve sonunda ciğerlerinize ulaşır. Akciğerlerinizde, havadan oksijeni kan dolaşımınıza göndermeye yardımcı olan çok sayıda küçük hava geçişleri vardır.
Semptomları, hava yollarınız şiştiğinde ve etrafındaki kaslar kasıldığında ortaya çıkar. Mukus daha sonra hava yollarını doldurarak geçebilecek hava miktarını daha da azaltır. Bu koşullar daha sonra bir astım “atağı” na, yani göğsünüzde astıma özgü öksürük ve gerginliğe neden olabilmektedir.
Belirtileri
Semptomları şunları içerebilir:
- Özellikle geceleri, gülerken veya egzersiz sırasında öksürük,
- Göğüste gerginlik,
- Nefes darlığı,
- Konuşmada zorluk,
- Kaygı veya panik,
- Yorgunluk,
Sahip olduğunuz astımın türü, hangi semptomları yaşadığınızı belirleyebilir.
Türleri
Pek çok farklı türü vardır. En yaygın türü, akciğerlerdeki bronşları etkileyen bronşiyal astımdır. Diğer türleri arasında çocukluk astımı ve yetişkinlikte başlayan astımda bulunur. Yalnız yetişkinlikte başlayan astımda semptomlar en az 20 yaşına kadar ortaya çıkmaz. Diğer türleri aşağıda açıklanmaktadır.
Alerjik Astım (ekstrinsik astım)
Alerjenler bu yaygın astımı tetiklemektedir. Bunlar şunları içerebilir:
- Kedi ve köpek gibi hayvanlardan evcil hayvan tüyü,
- Gıda,
- Polen,
- Toz,
Bu türü genellikle mevsimseldir. Çünkü genellikle mevsimsel alerjilerle birlikte seyretmektedir.
Alerjik Olmayan Astım (iç astım)
Alerjiyle ilgili olmayan havadaki tahriş edici maddeler bu tip astımı tetikler. Bu tahriş edici maddeler şunları içerebilir:
- Yanan odun,
- Sigara içmek,
- Soğuk hava,
- Hava kirliliği,
- Viral hastalıklar,
- Oda spreyleri,
- Ev temizlik ürünleri,
- Parfümler
Mesleki Astım
İşyerinde tetikleyicilerin neden olduğu bir türüdür. Bunlar şunları içerir:
- Toz
- Boyalar
- Gazlar ve dumanlar
- Endüstriyel kimyasallar
- Hayvansal proteinler
- Kauçuk lateks
Egzersiz Kaynaklı Bronkokonstriksiyon
Egzersize bağlı bronkokonstriksiyon (EIB), insanları genellikle egzersize başladıktan birkaç dakika sonra ve fiziksel aktiviteden sonra 10-15 dakikaya kadar etkiler.
Aspirin Kaynaklı Astım
Aspirinle alevlenen solunum hastalığı (AERD) olarak da adlandırılan aspirin kaynaklı astım (AIA) genellikle şiddetlidir. Aspirin veya naproksen (Aleve) veya ibuprofen (Advil) gibi başka bir NSAID (nonsteroid antiinflamatuar ilaç) alarak tetiklenir. Belirtiler dakikalar veya saatler içinde başlayabilir. Bu hastalar ayrıca tipik olarak nazal poliplere sahiptir.
Gece Astımı
Bu tür astımda semptomlar geceleri kötüleşmektedir.
Geceleri semptomlara neden olduğu düşünülen tetikleyiciler şunları içerir:
- Göğüste ağrılı yanma hissi
- Evcil hayvan tüyü
- Toz akarları
Vücudun doğal uyku döngüsü de gece astımını tetikleyebilmektedir.
Öksürük Varyant Astım (CVA)
Hırıltılı solunum ve nefes darlığı gibi klasik semptomlara sahip değildir. Özellikle kalıcı, kuru bir öksürük ile karakterizedir.
Tedavi edilmezse, CVA diğer daha yaygın semptomları içeren tam gelişmiş astım alevlenmelerine yol açabilir.
Nedenleri
Astım için tek bir neden tespit edilmemiştir. Bunun yerine, araştırmacılar solunum durumunun çeşitli faktörlerden kaynaklandığına inanıyor. Bu faktörler şunları içerir:
- Genetik: Ebeveyn veya kardeşte varsa, onu geliştirme olasılığınız daha yüksektir.
- Viral enfeksiyonların tarihi: Çocukluk döneminde şiddetli viral enfeksiyon geçmişi olan kişilerin durumu geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir.
- Hijyen hipotezi: Bu teori, bebeklerin ilk aylarında ve yıllarında yeterli bakteriye maruz kalmadıklarında, bağışıklık sistemlerinin astım ve diğer alerjik durumlarla savaşacak kadar güçlü hale gelmediğini açıklıyor.
Astım Terapileri
İyi bir astım bakımı, astımı etkileyebilecek diğer sağlık durumlarının tedavisini de içerir. Özellikle sağlıklı bir yaşam tarzı, astımlı kişilerin semptomlarını kontrol altında tutmalarına ve kendilerini iyi hissetmelerine yardımcı olur. Tamamlayıcı tedaviler, normal astım tedavilerinizle birlikte denemeye karar verebileceğiniz terapilerdir.
Terapiler, astımın süreci konusunda kişilere yardım etme potansiyeline sahiptir. Bu nedenle tamamlayıcı bir terapi denemek isterseniz, önce doktorunuzla astımınızı nasıl iyileştirmek istediğinizi konuşmalısınız. Ayrıca tedavinin astım kontrolünüz ve semptomlarınız üzerinde herhangi bir etkisinin olup olmadığını nasıl ölçebileceğiniz hakkında da konuşabilirsiniz.
Pek çok terapi, mevcut tıbbi tedavinizi tamamlayacak şekilde tasarlanmıştır. Fakat tercih ettiğiniz tedavileri keşfederken astım alevlenmelerini ve semptomlarının kötüleşmesini önlemek için ilaçlarınızı kullanmaya devam etmeye dikkat etmelisiniz.
Astım ve KOAH
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve astım genellikle birbirleriyle karıştırılır. Ama hırıltılı solunum, öksürük ve nefes darlığı gibi benzer semptomlarla sonuçlanmaktadır. Ancak, iki koşul oldukça farklıdır. KOAH, kronik bronşit ve amfizemi içeren bir grup ilerleyici solunum yolu hastalığını tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir.
Bu hastalıklar, solunum yollarındaki iltihaplanma nedeniyle hava akışının azalmasına neden olur. Koşullar zamanla kötüleşebilmektedir. Üstelik astım her yaşta ortaya çıkabilir ve teşhislerin çoğu çocuklukta gelir. KOAH’lı çoğu kişi, tanı konulduğunda en az 45 yaşındadır. Genellikle KOAH’lı kişilerde astımın da olduğu ve her iki duruma da sahip olma riskinin yaşla birlikte arttığı gözlemlenmiştir.
Genetiğin yanı sıra astıma neyin sebep olduğu net değildir. Ancak astımın atakları genellikle fiziksel aktivite veya kokular gibi tetikleyicilere maruz kalmanın sonucudur. Bu tetikleyiciler nefes alma sorunlarını daha da kötüleştirebilir.