Başarısızlık Korkusu

Mert bana geldiğinde 7’nci sınıfın ikinci tekrarıydı. Bu sene de ders notları çok düşüktü. Annesi Mert’in okuldan iyice soğuduğunu, çalışsa da yapamayacağını düşündüğünü söylüyordu. Özel ders aldırdığı hocalarının, Mert’in gayet iyi olduklarını söylediklerini, sınav sonuçlarına onların da anlam veremedikleri anlattı. Bu sene de kalırsa, Mert’in okula devam etmeyeceğinden korkuyordu.

Mert’le konuştuğumda artık çalışmak istemediğini, yapamadığını, yine kalacağını, arkadaşlarının onunla alay edeceğini, herkesin onun aptal olduğunu düşündüğünü söyledi. Daha önceki senelerde derslerinin nasıl olduğunu sorduğumda, “O seneler kolaydı, herkes yapar. Ama 7’nci sınıf çok zor” dedi. Ben neden böyle düşündüğünü sorduğumda “Herkes böyle düşünüyor” dedi.

Mert’in kendine koyduğu, 7’nci sınıfla ilgili bir inancı oluşmuştu. Bunun ne zamandır olduğu önemliydi. Mert’e özellikle kimin böyle düşündüğünü sorduğumda, “Annem, babam, herkes” diye sıraladı. “Başka kim?” diye ısrar ettiğimde ise bana “Ali Ağabey de öyle düşünüyor” dedi. Mert’in Ali ağabeyi, ondan bir üst sınıfa giden, onun için önemli biriydi. Onun fikirleri her zaman kabul görüyordu. Ne zaman böyle bir şey söylediğini sorduğumda “6’ncı sınıfın son günüydü. Karne almıştık. Benim karnem ortaydı. Ali Ağabey karneme baktı ve bana ‘Bir daha bu notları göremeyeceksin. 7’nci sınıf çok zor, ben bile zor geçtim’ dedi. Ben ne yapacağım diye korkmuştum, korktuğum gibi de oldu” dedi.

Ali’nin sözlerine, Mert tüm kalbiyle inanmış ve kabul etmişti. Ali bu kadar zekiyken 7’nci sınıfı zor yapmışsa, zaten Mert’in yapma şansı yoktu… Mert’in hissettiği korku ve kabul ettiği inanç sonrasında geriye sadece beynin bu emir uygulaması kalıyordu. Öyle de olmuştu zaten.

O güne ait tüm duygularını, düşüncelerini, sınavlar ve 7’nci sınıfla ilgili kaygılarını tek tek temizledik. Daha sonra kaldığı dönemde edindikleri ile de çalıştık. Tüm blokajları kalkınca tamamen rahatlamıştı. Sene sonunda attığı mailde sınıfını geçtiğini anlatıyordu.

Performans-sınav kaygılarının büyük bir kısmı öğrenilmiş önyargılardan kaynaklanır. Kaygı tehlikeli olduğu algılanan bir durum karşısında yaşanan, kişiye özel korkudur. Kişi kendini çaresiz ve güvensiz hisseder. Sınav kaygısı bir dereceye kadar olumlu etki yaratarak çalışmaya yönlendirirken, yüksek kaygı düzeyi başarıyı oldukça düşürür.

Yüksek kaygıda kişi; uyku bozuklukları, iştahsızlık veya aşırı yemek, gerginlik, nefes darlığı, karın ağrıları gibi fiziksel tepkiler verebilir. Bizdeki gibi sınav ağlarıyla örülü eğitim sisteminde çocuklarda oldukça sık görülen bir durumdur.

Kaygı sırasında beden kimyasında meydana gelen değişiklikler öğrenme için gerekli olan protein zincirlerinin oluşumunu bloke eder. Bu blokajlar kalkmazsa başarı düşer. Kaygı; yaşanılan olumsuz anların sonucunda ortaya çıkan duygular, düşünceler ve inançlar neticesinde oluşur.